İBDA diyalektiğinin temel niteliğini belirten kavram, İslâm'ın mutlak olarak Allah Resulü tarafından Asr-ı Saadet döneminde uygulandığı ve en açık haliyle sahabe toplumunda karşılık bulduğu şeklindeki Ehli Sünnet prensibine dayanır. Dolayısıyla "Mutlak Muhatap Anlayış"ı temsil eden Allah Resulü'nden sonraki devirler, İslâm'ın aslını değil, o devirlerin İslam'a Muhatap Anlayış'ını verir. İslam'a Muhatap Anlayış kavramı, merkezinde Kur'an ve sünnetin bulunduğu İslâm'ı değişmez temel ve zamanüstü öz olarak "Mutlak Fikir" kabul etmekle birlikte, İslâmî ölçülerin yeni zaman ve mekan şartlarının getirdiği ihtiyaçlar ve problemler karşısında kendini yeniden açması gerektiğini ifade eder. Bu ise karşılaşılan yeni problemler önünde İslâm'a bağlı yeni çözümler ortaya koyarak İslâm'da saklı olan ölçüleri ihtiyaca göre açığa çıkarmak ve çağın İslam'a Muhatap Anlayış'ını yenileyerek İslâm'ın bütünlüğünü korumak anlamına gelir.
Ancak Büyük Doğu tarih muhasebesinin tespitine göre, 16. Yüzyıldan itibaren İslâm'a Muhatap Anlayış giderek kaybedilmiş ve sonuç olarak İslâm siyasi, sosyal, hukuki, ekonomik ve estetik planda oynadığı hâkim ve belirleyici rolü kaybetmiştir. Bu nedenle, beş asırdır müslümanların başlıca problemi, İslâm anlayışının eski şekiller içinde dondurulması ve zamanın getirdiği problemleri İslâm'a göre çözümleme ihtiyacı karşısında yeni bir senteze varılamaması olmuştur. Müslümanların, İslâm'ı zaman-dışı gören Selefilik ile tümüyle zamansallaştıran tarihselcilik gibi fikirler arasında gidip gelmelerinin ve çeşitli reformist akımlarla meşgul olmalarının nedeni budur. Büyük Doğu'nun bu hükmü, İslam'a Muhatap Anlayış'ın yenilenmesi görevini, aynı zamanda İslâm'ı yeni zamanlara uygulamanın da usulü olarak ortaya çıkarmıştır. Bu bakımdan İslâm'a Muhatap Anlayış, karşılaşılan her yeni meselenin İslâm’a göre yorumlanmayı beklediğini, bunun ise yeni ve sistemli bir düşünce faaliyetini gerektirdiğini ifade eder. Bundan dolayı İBDA düşünce sistemi, Salih Mirzabeyoğlu tarafından esas olarak “İslâm'a Muhatap Anlayış” şeklinde nitelendirilmiştir. Bu sistem, müslümanlara oluş ve buluş imkânı tanıyan "teorik dil alanı"nı açarak, İslâm ile çağın meseleleri arasında vasıta rolü oynar.